درس بيست و هشتم
حضرت مهدي عليه السلام (بخش اول)
پس از مباحثي که راجع به امامت داشتيم نوبت آن رسيدهکه بحث مختصري راجع به حضرت مهدي عليه السلام داشته باشيم ابتدا چند روايت که از طريق اهل سنت وارد شده نقل مي کنيم تا بر آنان حجت باشد.
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: يخرج في آخر الزمان رجل من ولدي اسمه کاسمي و کنيته ککنيتي يملا الارض عدلا کما ملئت جورا فذلک هو المهدي در آخر زمان مردي از فرزندان من قيام مي کند که اسمش مانند اسم من و کنيه اش مانند کنيه من است زمين را پر از عدل مي کند همانطور که از ظلم پر شده است و آن مرد حضرت مهدي است. 1
قال النبي صلي الله عليه و آله و سلم: لو لم يبق من الدهر الا يوم لبعث الله رجلا من اهل بيتي يملاها عدلا کما ملئت جورا اگر از عمر دنيا باقي نماند مگر يک روز خداوند بر مي انگيزد مردي از اهل بيت مرا تا دنيا را پر از عدل کند همانگونه که از ظلم پر شده است. 2
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: لا تذهب الدنيا حتي يقوم من امتي رجل من ولد الحسين يملا الارض عدلا کما ملئت ظلما دنيا از بين نمي رود تا اينکه مردي از امت من و از فرزندان حسين قيام کند که زمين را پر از عدل کند همانگونه که از ظلم پر شده است. 3
البته دانشمندان شيعه کتابها و احاديث بسيار زيادي درباره حضرت مهدي عليه السلام آورده اند که واضح بوده و احتياج به نقل نيست.
تولد مخفيانه حضرت مهدي عليه السلام
حضرت حجه حجه ابن الحسن المهدي عليه السلام سال 255 هجري قمري در پانزدهم شعبان به دنيا آمد مادرش نرجس و پدرس امام حسن عسگري عليه السلام است، علت مخفي بودن تولدش اين بود: ميلاد آن حضرت مقارن زماني بود که خلفاي ستمگر و جابر عباسي بر ممالک اسالم سيطره داشتند آنها به مصداق احاديث بسيار مي دانستند که از امام حسن عسگري عليه السلام فرزندي به جهان خواهد آمد و ريشه ستمگران را قطع مي کند لذا آنها در کمين بودند تا هر گونه اثري را از قائم آل محمد نابود کنند چنانچه متوکل عباسي در سال 235 هجري قمري فرمان داد حضرت هادي عليه السلام و بستگانش را از مدينه به سامراء (پايتخت حکومت) آوردند و در محله اي به نام عسکر تحت نظر قرار دادند و نيز معتمد عباسي به شدت در پي يافتن نوزاد امام عسگري عليه السلام بود و به گروهي مفتش و قابله تکليف کرده بود که منازل علويين و مخصوصا خانه امام حسن عسگري عليه السلام را گاه و بي گاه بازرسي کنند تا اگر نوزادي يافتند که گمان است منجي بشريت بااشد او را بي درنگ نابود کنند.
از اين جهت، در احاديث معصومين ولادت پنهاني حضرت مهدي عليه السلام به تولد مخفي حضرت موسي عليه السلام تشبيه و تمثيل شده است و به همين جهت در وجود مادر آن حضرت همانند مادر حضرت موسي عليه السلام آثار خارجي حمل پيدا نبود و کسي ار حاملگي وي آگاهي نداشت، حتي حکيمه خاتون (عمه امام عسگري) شب نيمه شعبان که امام عليه السلام از او خواستند امشب در خانه بمان (که آن موعود جهاني به دنيا مي آيد) تعجب کرد زيرا هيچ گونه علامتي از حمل در نرجس خاتون مشاهده نمي کرد، پس از آنکه حضرت مهدي عليه السلام به دنيا آمد پدرش او را پنهان و پوشيده مي داشت و جز به عدودي از خواص اصحاب او را نشان ندادند.
شيخ صدوق قدس سره در کتاب اکمال الدين از احمد بن حسن قمي روايت مي کند که از امام عسگري عليه السلام نامه اي به جدم (احمد بن اسحق) رسيد نوشته بودند: فرزندي برايم زاده شد خبرش از مردم پوشيده باشد که آن را فقط به خويشان نزديک يا دوستان خاص خود اعلام مي کنيم.
خصوصيات حضرت مهدي (عج)
1 ـ نور آن حضرت در ميان انوار امامان عليهم السلام مانند ستاره درخشان در ميان کواکب است.
2 ـ شرافت نسب از طرف پدر سلسله امامان و پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم و از طرف مادر قبصر روم تا شمعون الصفا وصي حضرت عيسي عليه السلام مي باشد.
3 ـ روز ولادت آن حضرت را به عرش بردند و از طرف خداوند خطاب شد مرحبا به تو اي بنده من براي نصرت دين من و اظهار امر من مهدي بندگان من.
4 ـ ميان کنيه و اسم رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم براي حضرت جمع شده است.
5 ـ وصايت به آن حضرت ختم شده است و همانگونه که پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم خاتم الانبياء است حضرت مهدي عليه السلام خاتم الاوصياء است.
6 ـ از روز ولادت به روح القدس سپرده شده و در عالم نور وفضاي قدس تربيت شده و مجالست با ملا اعلي و ارواح قدسيه دارد.
7 ـ بيعت احدي از جباران و طاغوتها در گردن آن حضرت نبوده و نيست و نخواهد بود.
8 ـ براي ظهور آن حضرت آيات غريبه و علامات سماويه و ارضيه ظاهر مي شود که براي هيچ حجتي نبوده است.
9 ـ نزديک ظهورش منادي آسماني با اسم آن حضرت ندا مي کند.
10 ـ مصحفي که امير المومنين عليه السلام بعد از رحلت رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم جمع کرده و مخفي بود ظاهر مي شود.
11 ـ ابر سفيدي هميشه بر سر آن حضرت ديده مي شود.
12 ـ طول عمر و گردش شب و روز در مزاج و اعضاء و هيات آن حضرت تاثير نمي کند به طوري که هنگام ظهر به صورت يک مرد سي يا چهل ساله مي باشد.
13 ـ زمين در زمان ظهورش گنجها و دخيره هايش را ظاهر مي کند.
14 ـ عقلهاي مردم به برکت وجود آن حضرت تکميل مي شود دست مبارکش را بر سر مردم مي گذارد و کينه و حسد از دلهاي مردم بيرون مي رود و علم در دلهاي مومنين جاي مي گيرد.
15 ـ اصحاب آن حضرت عمرشان بسيار طولاني مي شود.
16 ـ ناراحتي و امراض و بلاها و ضعف از بدن ياران آن حضرت زائل مي شود به طوريکه هر کدام قدرت چهل مرد را دارند.
17 ـ مردم به نور آن حضرت از نور آفتاب و ماه بي نياز مي شوند.
18 ـ رايت و علم رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم نزد آن حضرت است.
19 ـ سلطنت و حکومت آن حضرت مشرق و مغرب و عالم را فرا مي گيرد.
20 ـ تمام زمين پر از عدل و داد مي شود.
21 ـ جمعي از مردگان زنده شده و در رکاب حضرت حاضر مي شوند، از جمله: بيست و هفت نفر از اصحاب موسي عليه السلام و هفت نفر اصحاب کهف و يوشع بن نون، سلمان، ابوذر، مقداد، مالک اشتر، و آنان حاکمان شهرها مي شوند و هر کس چهل صباح دعاي عهد را بخواند از ياران آن حضرت است و اگر پيش از ظهور حضرت بميرد خداوند او را زنده مي کند تا در خدمت آن بزگوار باشند.
22 ـ احکام مخصوصه اي که تا عهد آن حضرت اجرا نشده بود اجراء مي کند.
23 ـ تمام علوم را که بيست و هفت حرف است و تا آن زمان دو حرفش ظاهر شده منتشر و ظاهر مي کند.
24 ـ زره رسول خدا صلي الله عليه و ْآله و سلم که بر قامت هيچ کس اندازه نيست به اندازه قد و قامت آن حضرت است.
25 ـ تقيه کردن از کفار و مشرکين در زمان او برداشته مي شود.
26 ـ بينه و شاهد از هيچ کس نمي خواهد و آن حضرت مانند حضرت داود به علم امامت حکم مي کند.
27 ـ باران وگياه و درختان و ميوه ها و ديگر نعمتهاي زمين فراوان مي شود.
28 ـ از پشت کوفه که مقر سلطنت آن حضرت است دو نهر آب و شير از سنگ حضرت موسي عليه السلام هميشه بيرون مي آيد.
29 ـ حضرت عيسي عليه السلام براي ياري حضرت از آسمان نزول مي کند و پشت سر آن حضرت نماز مي خواند.
30 ـ سلطنت جباران و دولت ظالمين دنيا به ظهور حضرت به پايان مي رسد.
لکل اناس دوله يرقبونها و دولتنا في آخر الدهر يظهر
نقل شده است که امام صادق عليه السلام مکرر به اين بيت شعر مترنم بود (يعني براي همه مردم در هر زمان دولتي است که به آن چشم داشته و انتظارش را دارند و دولت ما در آخر روزگار ظاهر خواهد شد) بعد از دولت و حکومت حضرت مهدي عليه السلام رجعت ساير امامان عليهم السلام خواهد بود.4
تمرين:
1 ـ حديثي از پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم درباره ظهور و عدالت گستري حضرت مهدي عليه السلام بيان کنيد؟
2 ـ چرا تولد حضرت مهدي عليه السلام مخفيانه بود؟
3 ـ فشرده اي از خصوصيات حضرت مهدي عليه السلام را بنويسيد؟


1 ـ التذکره، صفحه 204 و منهاج السنه، صفحه 211.
2 ـ ينابيع الموده، جلد 3، صفحه 89 ـ سنن سجستاني، جلد 4، صفحه 151 ـ مسند، جلد 1، صفحه 99 ـ نور الابصار، صفحه 229.
3 ـ موده القربي، صفحه 96 و ينابع الموده، صفحه 455.
4 ـ خلاصه اي از خصوصيات به نقل محدث قمي در منتهي الامال.



حضرت مهدي عليه السلام (بخش دوم)
شمائل امام زمان عليه الزمان
روايت شده که حضرت مهدي عليه السلام شبيه ترين مردم به رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم است و آنچه از شمائل حضرت رسيده چنين است:
1 ـ سفيد رو که سرخي به آن آميخته است.
2 ـ گندم گون که از بيداي شب مايل به زردي است.
3 ـ پيشاني فراخ و سفيد و تابان.
4 ـ ايروان بهم پيوسته و بيني مبارک باريک و بلند.
5 ـ خوش صورت.
6 ـ نور رخساش غالب بر سياهي محاسن و سر مبارکش مي باشد.
7 ـ بر گونه راست حضرت خالي است مانند ستاره.
8 ـ ميان دندانها گشاده.
9 ـ چشمان سياه و سرمه گون و در سر حضرت علامتي است.
10 ـ ميان دو کتف عريض.
11 ـ در شکم و ساق، مانند امير المومنين عليه السلام.
12 ـ روايت شده: المهدي طاووس اهل الجنه وجهه کاالقمر الدري عليه جلابيب النون (حضرت مهدي عليه السلام طاووس اهل بهشت است چهره اش مانند ماه درخشنده و بر بدن مبارکش جامه ها از نور است).
13 ـ نه بلند و نه کوتاه بلکه معتدل القامه است.
14 ـ هيات خوشي دارد بطوريکه هيچ چشمي به آن اعتدال و تناسب نديده است صلي الله عليه و علي آيائه الطاهرين.
غيبت صغراي امام زمان عليه السلام
غيبت صغراي حضرت مهدي عليه السلام پس از شهادت پدر بزرگوارش و خواند نماز بر جنازه پدر شورع شد در اين غيبت حضرت براي خود نائب و نماينده خاص تعيين کردند که بوسيله او حوايج و سوالات شيعيان را دريافت کرده و جواب مي دادند تا مدتي به همين صورت چهار نايب يکي پس از ديگري دستورات و اوامر حضرت را از حضرتش مي گرفتند و به شيعيان مي رساندند.
نائب خاص اول: ابو عمر و عثمان بن سعيد العمري الاسدي که از سال 260 هجري قمري تا 280 از طرف حضرت نماينده خاص بود.
نائب دوم: پسر او محمد بن عثمان العمري که بعد از وفات پدرش از سال 280 تا 305 نيابت کرد.
نائب سوم: ابوالقاسم الحسين بن روح نوبختي از سال 305 تا 326.
نائب چهارم: ابوالحسن علي بن محمد سمري از سال 326 تا سال 329 که نيمه شعبان اين سال وفات کرد.
محل نيابت اين چهار نفر بغداد بوده و در همانجا مدفونند و بعد از اين غيبت کبري شروع شد.
غيبت کبراي امام زمان عليه السلام
شش روز پيش از وفات علي بن محمد سمري توقيعي شريف از طرف امام زمان عليه السلام به اين عنوان صادر شد: بسم الله الرحمن الرحيم يا علي بن محمد السمري اعظم الله اجراخوائک فيک فانک ميت ما بينک و بين سته ايام فاجمع امرک و لا توص الي احد فيقوم مقامک بعد وفاتک فقد وقعت الغيبه التامه فلا ظهور الا بعد اذن الله تعالي ذکره و ذلک بعد طول الامد و قسوه القلوب و امتلاء الارض جورا و سياتي من شيعتي من يدعي المشاهده الافمن ادعي المشاهده قبل خروج السفياني و الصيحه فهو کذاب مفتر و لاحول و لا قوه الا بالله العلي العظيم اي علي بن محمد سمري خداوند برادران ديني تو را در مصيبت تو اجر عظيم دهد تو بعد از شش روز از دنيا مي روي امر خود را جمع کن و آماده باش و به احدي وصيت براي نيابت نکن همانا غيبت کبري واقع گرديد و مرا ظهوري نخواهد بود مگر به اذن خداوند متعال و اين ظهور بعد از اين است که غيبت طول بکشد و دلها را قساوت مي گيرد و زمين پر از ظلم و ستم مي شود و مي آيند بعضي از شيعيان من که ادعاي مشاهده مرا مي نمايند آگاه باشيد که هر کس پيش ازخروج سفياني و صيحه آسماني ادعاي مشاهده نمايد او کذاب و افترا زننده است و لا حول ولاقوه الا بالله العلي العظيم. 1
بنابراين در زمان غيبت کبري مردم بايد به علما و مجتهدين مراجعه کنند، چنانچه خود امام زمان عليه السلام در توقيعي در جواب مسائل اسحاق بن يعقوب به توسط محمد بن عثمان بن سعيد عمروي فرمودند: و اما الحوادث الواقعه فارجعوا فيها الي رواه احاديثنا فانهم حجتي عليکم و انا حجه الله عليهم (در حوادثي که واقع مي شود به راويان احاديث مراجعه کنيد همانا آنها حجت من بر شما و من حجت خداوند بر آنها هستم) اللهم عجل فرجه و اجعلنا من انصاره و اعوانه آمين. 2
تمرين:
1 ـ فشرده اي از شمائل امام زمان عليه السلام را بيان کنيد.
2 ـ منظور از غيبت صغري چيست و تا چه سالي طول کشيد؟
3 ـ اسامي نواب اربعه را بنويسيد.


1 منتهي الامال به نقل از شيخ طوسي و شيخ صدوق.
2 ـ در تدوين بحث امامت از کتابهاي ذيل استفاده و اقتباش شده: بحار الانوار و حق اليقين (مرحوم مجلسي)، اثبات الهداه (شيخحر عاملي)، المراجعات (سيد شرف الدين)، بررسي مسائل کلي امامت (ابراهيم اميني)، اصول عقايد را اينگونه تدريس کنيم (امامي ـ آشتياني ـ حسني)، کتابهاي عقايد آقايان (مکارم شيرازي ـ سبحاني ـ استادي ـ ري شهري ـ قرائتي)، (کلم الطيب از مرحوم طيب).